تکنولوژی آموزشی

یادگیری زایشی

یادگیری زایشی اشاره به آن نوع محیطهای یادگیری دارد که در آن یادگیرنده طی فرآیند ساختن دانش بین اطلاعات و داده­های جدید با دانش قبلی خود در آن زمینه ارتباط برقرار می­سازند و آنها را برای خود معنادار می­کنند تا در آن زمینه به درک و فهم عمیقی از موضوع دست یابند لازم به ذکر است گاه یادگیرنده­ها در مورد موضوع اطلاعات و دانشی از قبل ندارند اما قادرند تا با استفاده از مهارتهای شناختی و فراشناختی بین مطالب جدید رابطه برقرار سازند. نظریه یادگیری زایشی اولین بار توسط شخصی به نام ویتراک در سال 1974 مطرح گردید.

وی معتقد است که مطابق با این الگو یادگیرنده­ها برای درک و فهم عمیق یک موضوع نیازمند این هستند که به طور انتخابی و گزینشی به وقابع توجه کنند و برای هر یک از این وقایع از طریق ایجاد رابطه بین اطلاعات و داده­های ورودی یا جدید با اطلاعات، داده­ها، مفاهیم و دانش زمینه­ای قبلی در رابطه با موضوع مورد نظر معنا خلق نمایند. (ویتراک، 1974)

بکارگیری الگوی یادگیری زایشی در فرآیند یاددهی-یادگیری

شاید بتوان نقش معلمان را طی فرآیند آموزش به طور کلی به دو دسته انتقال اطلاعات و تسهیل کنندگی تقسیم کرد که به طور مختصر به آنها اشاره می­گردد:

الف) نقش ارائه اطلاعات: طی این فرآیند معلم فعال و یادگیرنده منفعل است. معلم خود به ارائه اطلاعات می­پردازد و روش تدریس او چندان یادگیرنده را در فرآیند یاددهی-یادگیری دخالت نمی­دهد. از این­رو یادگیرنده­گان چندان فعال نیستند و تنها نقش دریافت کننده اطلاعات ایفا می­کنند. بازده­های یادگیری تقریباً سطحی هستند و دانش­آموزان به درک عمیقی از موضوع دست پیدا نمی­کنند.

ب) نقش تسهیل­کنندگی: معلمان ارائه کننده اطلاعات به صورت مستقیم نیستند بلکه محیط و شرایطی را فراهم می­آورند که طی آن یادگیرنده­ها خود به ساختن دانش می­پردازند و معلم تنها نقش تسهیل­کنندگی و هدایت کننده را ایفا می­نمایند.

با توجه به آنچه گفته شده یادگیری زایشی زمانی اتفاق می­افتد که معلمان نقش تسهیل­کنندگی ایفا نمایند و به دانش­آموزان کمک نمایند تا بین آموخته­های قبلی با مطالب جدید رابطه برقرار سازند و آنها را برای خود معنادار سازند. برخی از راهکارهای برای اجرای این الگو عبارتند از تشویق و وادار ساختن دانش­آموزان به این که مطالب را خلاصه­نویسی کنند، تصاویر، چارت، جدول، نقشه­های مفهومی، تعیین اهداف، بیان و تدوین سؤال، بیان توضیح و استنباط شخصی از مطالب، بیان ایده­های جدید در مورد مطلب، حل مسأله، سازماندهی مجدد مطلب و ارائه آن، قضاوت و ارزشیابی در مورد محتوا.

البته در صورتی که یادگیرنده­ها به سایتها و منابع دیگری در زمینه موضوع دسترسی داشته باشند معلمان می­توانند آنها را به آن ارجاع دهند و از دانش­آموزان بخواهند در زمینه موضوع مورد نظر مقاله­ای تدوین نمایند یا به برخی سؤالات بازپاسخ جواب دهند یا حتی گزارشی تهیه نمایند و به کلاس درس ارائه نمایند. بنابراین با چنین روشهایی با توجه به شرایط و موقعیتها و همچنین موضوع درسی معلمان می­توانند فهم عمیقی از موضوع در فراگیران ایجاد نمایند منوط به این که از راهبردهای انگیزشی لازم استفاده نمایند و فراگیران را به سمت انگیزش درونی که همانا لذت بردن از یادگیری و مطالعه است در واقع سوق دهند. در ارزشیابی از میزان یادگیری فراگیران هم می­توان از ابزارهایی استفاده کرد که منجر به یادگیری زایشی و فهم عمیق فراگیران از مطلب گردد و تا حد ممکن از فرآیند یادگیری و کار ارزشیابی به عمل آید تا این که فقط با یک امتحان همه چیز مشخص گردد.

به نقل از وبلاگ دکتر زنگنه